Statieven voor vogelaars en digiscopisten

 

Uitgangspunten

Om een keuze te kunnen maken uit het grote aantal verkrijgbare statieven, is uitgegaan van de eisen die een vogelaar mag stellen aan de ondersteuning van zijn telescoop.
Voor digiscoping worden nog strengere eisen gesteld aan de stabiliteit van een statief. Vaak is het zwaarste statief ook het meest stabiel. Omdat vogelaars dikwijls grote afstanden te voet afleggen met kijker, telescoop, camera en statief, heb ik aan het gewicht van een statief een maximaal gewicht van ca. 4 kg. aangehouden. Alle zwaardere exemplaren vallen dus af.

Een telescoop met 45° inkijk is met een oculairhoogte van ca. 1.50 m. boven de grond voor de meeste gebruikers aangenaam te bedienen zonder vermoeiend ver voorover te moeten buigen. Daarom wordt de eis gesteld dat een statief met ingeschoven zuil en uitgetrokken pootdelen, minstens 1.30 m hoog moet zijn. Dit is ook de reden dat men liever geen telescoop met een rechte doorkijk moet gebruiken daar deze een grotere statiefhoogte vereist en dus minder stabiliteit geeft. Een uitgetrokken middenzuil geeft (zeker bij digiscoping) vaak onaanvaardbare instabiliteit. Daarom is bij het testen deze zuil (indien aanwezig) steeds geheel ingeschoven. Het aantal pootsegmenten is eveneens van invloed op de stevigheid. Hoe geringer het aantal delen, hoe stabiler het statief. Bovendien is een statief met een gering aantal pootdelen sneller opgesteld, hetgeen voor vogelaars van belang kan zijn. Daarom is gekozen voor statieven met maximaal 3 pootsegmenten. Uit de resterende, voor vogelaars geschikte statieven, kreeg ik tenslotte van Foto van Heek een achttal ter beschikking voor een test. De soort bevestiging van de telescoop op de panoramakop is van invloed op de grootte van de vervormingen en de trillingen. Een snelkoppeling werkt wel prettig snel, maar geeft in het algemeen meer kans op ongewenste trillingen. Voor maximale stabiliteit dient de scoop dus bij voorkeur rechtstreeks op de kop te worden geschroefd.
Een zware panoramakop neemt een deel van de trillingen op voordat deze het statief bereiken. Om de kwaliteit van het statief te kunnen testen dient de kop dus zo licht mogelijk, maar wel stevig te zijn. Daarom is gekozen voor de Manfrotto 128 LP kop waarop de telescoop rechtstreeks is bevestigd, zonder snelkoppeling. Bewegingsonscherpte wordt meestal veroorzaakt door het aanraken van de camera of door windvlagen.
Het eerste kan worden voorkomen door het gebruik van een afstandsontspanner als de camera daarvoor geschikt is. Windvlagen veroorzaken zowel grotere verplaatsingen als snelle trillingen. Een grote stijfheid en een snelle demping zijn dus van belang voor het maken van scherpe opnamen. Helaas gaan beide eigenschappen niet altijd samen, zoals o.a. het Manfrotto 351 statief laat zien.

De testopstelling

Om de invloed van de ondergrond zo goed mogelijk uit te schakelen worden tijdens de test alle statieven op een vloer van betontegels geplaatst.
De bovenkant van alle statieven wordt ingesteld op 1.30 m. boven de vloer. Daarop komt de Manfrotto 128LP kop met de KOWA TSN-823 telescoop,voorzien van een 50x oculair. Op 10 m. afstand is een lamp geplaatst achter een zwarte afscherming met daarin een spelde prik gaatje.
In het donker zijn de bewegingen van dit lichtpunt fotografisch vastgelegd op een aan de telescoop bevestigde digitale camera, de Canon powershot S50 met ingezoomd objectief. Hierdoor ontstaat een brandpuntsafstand van 50x21.3=1065 mm. zodat alle bewegingen nauwkeurig worden vastgelegd.

De telescoop wordt in beweging gebracht door:
1. Een pendel die het effect van langzame bewegingen op het statief simuleert en een indruk geeft van de buig- en torsiestijfheid.
2. Een slagstaafje dat een impuls veroorzaakt op de zijkant van de telescoop om snelle trillingen te simuleren.
Zowel de pendel als het staafje worden tot horizontale stand opzij getrokken en dan losgelaten. Tegelijk met het loslaten wordt een opname van 5 sec. gestart. Deze beide testen worden 3x herhaald en de resultaten daarvan zijn in de volgende afbeeldingen te zien.
Na het loslaten van het slagstaafje is het natrillen van het statief met behulp van een stopwatch te meten. Daarna is het gemiddelde van tien metingen berekend. De pendel geeft een indruk van de torsiestijfheid in horizontale richting en van de buigstijfheid in verticale richting.
Het slagstaafje geeft een indruk van de snelle bewegingen (trillingen) van het statief en van de demping. Hoe stijver de constructie, hoe sneller de trillingen. Het dempingseffect is echter vooral afhankelijk van de soort materiaal. Bij een hoge dempingsfactor zal het statief na een impuls sneller terugkeren naar een rusttoestand hetgeen vooral bij digiscoping van belang is.

In onderstaand overzicht zijn de verplaatsingen als gevolg van de puls en de pendel te zien

De trillingen van de 351MVB en 028B van Manfrotto, de 3032 van Berlebach en de beide Gitzo statieven vertonen een kleine amplitude. Opvallend is de snelle demping bij de houten statieven van Berlebach. Ook de carbon statieven laten een snelle demping van trillingen zien. Aluminium statieven vertonen de geringste demping waardoor de natriltijd soms hinderlijk lang kan worden. Om de invloed van een opklappende spiegel van een spiegelreflex te onderzoeken, is een Canon 10D met een adapter aan de KOWA TSN-823 gekoppeld. De brandpuntsafstand bedraagt dan 850 mm. waardoor zelfs de kleinste trillingen zichtbaar worden. De telescoop is ondersteund door het Berlebach 3032 statief met een Manfrotto 128LP panoramakop, hetgeen uit voorgaande testen een zeer geschikte en stabiele combinatie is gebleken.

Uiteraard is hierbij een afstandsontspanner vereist. Het zwaartepunt van het geheel ligt ver naar achteren zodat de zaak in onbalans is en de schroef van de panoramakop zeer stevig moet worden vastgedraaid. Zoals bij de linker opname van de testkaart is te zien, treedt er een behoorlijke bewegingsonscherpte op. Bij de rechter opname is de spiegel van te voren opgeklapt.
Deze manier van digiscoping verdient geen aanbeveling.

Hieronder zijn de belangrijkste kenmerken samengevat

Merk / type	Transport lengte (cm)	Min. hoogte (cm)	Max. hoogte zuil in (cm)	Max. hoogte zuil uit (cm)	Zuillengte (cm)	Gewicht (kg)	Maximale belasting (kg)	Aantal pootdelen	Materiaal poten	Adviesprijs ( € )
Manfrotto 055 Nat3	63.5	51	138	181	43	2.8	7	3	Aluminium	215.=
Manfrotto 351MVB	93	84	151	--	--	3.6	20	2	Aluminium	305.=
Manfrotto 028B	82	77	179	227	48	4.1	12	2	Aluminium	312.=
Berlebach 8023	69	52	133	176	43	2.8	10	3	Essenhout	178.=
Berlebach 3032	90	9	142	--	--	3.2	12	2	Essenhout	189.=
Gitzo G1327	71	44	154	183	29	2.3	12	3	Carbon	725.=
Gitzo GT2530LVL	65	36	138	159	21	1.6	12	3	Carbon	604.=
Swarovski CT101	58	41	132	166	34	1.5	5	3	Carbon	345.=

Manfrotto 055 Nat3

Dit aluminium statief is nogal populair bij vogelaars omdat het vrij gunstig is geprijsd en met een gewicht van 2.8 kg nog redelijk is te dragen. De uit drie delen bestaande poten zijn bijna horizontaal uit te klappen waardoor een minimum hoogte van 51 cm. ontstaat. De pootdelen worden d.m.v. een klipconstructie vergrendeld hetgeen plezierig en snel werkt. De bovenste pootdelen zijn voorzien van een zachte rubberbekleding. Het zwakke punt bij dit statief is echter de stabiliteit. De vervormingen zijn nogal groot en de natriltijd bedraagt meer dan 10 seconden. Als het niet stevig waait is het statief wel te gebruiken, maar reeds bij geringe windkracht ontstaat een onrustig beeld. Voor digiscoping dus niet aanbevolen, er zijn geschiktere statieven verkrijgbaar.

Manfrotto 351 MVB

Een tamelijk zwaar aluminium statief dat duidelijk steviger is dan het voorgaande. Het heeft geen middenzuil, maar wel een niveleerkop. Uit de afbeeldingen van de verplaatsingen zien we dat deze een stuk kleiner zijn dan bij het 055-statief. De poten bestaan uit twee delen die d.m.v. een klip worden vastgezet. Dit werkt bijzonder plezierig en snel. De poten kunnen bijna horizontaal worden uitgeklapt. Echter, naast het grotere gewicht is de zeer lange natriltijd van ruim 12 seconden het grootste nadeel. Na een windvlaag blijft het statief maar doortrillen waardoor het fotograferen een probleem kan worden.

Manfrotto 028 B

Dit aluminium statief met middenzuil is het zwaarst uit de testreeks en daarom voor velen wellicht onaantrekkelijk. Toch is het bijzonder stevig en vertoont het de kleinste door mij gemeten vervormingen. De natriltijd is echter bijna 7 seconden. Voor wie het gewicht geen bezwaar is, zou dit statief voor digiscoping kunnen gebruiken.

Berlebach 8023

Een statief van essenhout met een middenzuil. De driedelige poten worden met draaiknoppen vastgezet. Hoewel het gewicht overeen komt met dat van het Manfrotto 055 Nat3 statief, is het aanzienlijk stabieler. Zowel de buig- als de torsiestijfheid zijn minstens 30% groter en, wat zeker even belangrijk is, de natriltijd bedraagt slechts 3.6 seconden. Voor ondersteuning van de telescoop bij het waarnemen is het zeer geschikt, en als het niet te hard waait ook voor digiscoping.

Berlebach 3032

Dit statief van essenhout heeft geen middenzuil maar wel een niveleerkop met waterpas. De poten bestaan uit twee segmenten zodat het bijzonder snel is op te stellen. Met een gewicht van 3.2 kg is het wel wat zwaarder dan het voorgaande, maar ook duidelijk stabieler. De vervormingen zijn zelfs kleiner dan die van het Manfrotto 351 MVB en het Gitzo 2530 statief. De natriltijd bedraagt slechts 1.9 seconde zodat het bijzonder geschikt is voor digiscoping. Het biedt zeer veel waar voor z'n geld. Houten statieven zijn bij vogelaars (nog) niet populair, mogelijk wegens onbekendheid daarmee. Het verdient aanbeveling de houten delen na gebruik bij regen even droog te vegen hetgeen als een gering nadeel van dit soort statieven zou kunnen worden beschouwd.

Swarovski CT 101

Een zeer licht carbon statief met middenzuil. De poten bestaan uit drie delen die d.m.v. een klemconstructie worden vergrendeld. Deze poten hebben een variabele hoekinstelling. Evenals bij het 055 statief van Manfrotto zijn ook hier de bovenste pootelementen voorzien van een zachte rubber bekleding die het dragen over de schouder veraangenaamt. De kunststofdelen bestaan uit met glasvezel versterkte MAKROLON. De metalen delen zijn van aluminium. De stabiliteit van het statief is helaas wat teleurstellend. Met het Manfrotto 055 statief heeft het de geringste buig- en torsiestijfheid van het achttal testexemplaren. Wel is de natriltijd van 4.3 sec. gunstiger, maar deze is wel aan de hoge kant voor een carbon statief. Het is een statief dat door z'n geringe gewicht en zachte schouderkussens geschikt is om op langere voettochten mee te dragen en waarbij het dan niet al te hard mag waaien. Voor digiscoping zou ik de CT 101 niet durven aan te bevelen.

Gitzo G1327

Dit merk staat terecht bekend om z'n uitstekende, maar ook vrij prijzige statieven. Het G1327 statief is van carbon en de poten bestaan uit drie delen die d.m.v. draaibare hulzen worden vastgezet. De poten zijn vrijwel horizontaal uit te klappen en worden onder drie verschillende hoeken gefixeerd. Er is een middenzuil waardoor, in uitgetrokken toestand, de maximale hoogte maar liefst 1.83 m. bedraagt. Met een gewicht van 2.3 kg. is het nog redelijk mee te dragen. De stabiliteit is erg goed. De buig- en torsiestijfheid komen ongeveer overeen met die van het Berlebach 3032 statief, en de natriltijd bedraagt slechts 1.3 seconde. Daardoor is het geschikt voor alle avifaunistische toepassingen.

Gitzo GT 2530 LVL

Een nieuw carbon statief met een vrij korte middenzuil die onderaan van een waterpas is voorzien. Het is een z.g. "leveling" statief waarbij de zuil is te kantelen en het bovenvlak zuiver horizontaal is te stellen. Met een gewicht van 1.6 kg. is het zeer geschikt om mee te dragen op voettochten. De poten bestaan uit drie delen die met het "G-lock system" worden vastgezet. Dit type is ook verkrijgbaar zonder de kantelbare middenzuil. Evenals bij de G1327 is de natriltijd 1.3 seconde, en dat is bijzonder kort. De stabiliteit is heel goed en daarom kan ik het ook aanbevelen voor digiscoping. Dit testverslag is vooral gericht op de stabiliteit en bruikbaarheid voor (al of niet fotograferende) vogelaars.
Voor uitgebreide specificaties verwijs ik naar de websites van de fabrikanten.

Manfrotto	ww.manfrotto.com/jsp/index.jsp
Berlebach	www.berlebach.de
Swarovski	www.swarovski.com/?l=en
Gitzo	www.gitzo.com/jsp/index.jsp

Samenvatting

Aluminium statieven hebben de langste natriltijd. De zwaarste statieven hebben meestal een goede buig- en torsiestijfheid waardoor ze als ondersteuning voor een telescoop bij het waarnemen geschikt zijn. Wegens het langdurige natrillen bij windvlagen zijn ze voor digiscoping wat minder geschikt dan de houten en carbon statieven.
Houten statieven bezitten een hoge dempingsfactor. Het Berlebach 3032 statief heeft bovendien een grote stijfheid waardoor het ook voor digiscoping uitermate geschikt is. Dit is het statief met de meest gunstige prijs/kwaliteit verhouding.
De carbon statieven van Gitzo zijn zeer stabiel en hebben de kortste natriltijd. Ze zijn van hoge kwaliteit en geschikt voor alle toepassingen. Wel is de prijs aan de zeer stevige kant.
Het statief van Swarovski valt qua stabiliteit wat tegen en komt daardoor minder in aanmerking voor digiscoping. Door het lage gewicht is het echter wel geschikt om op lange wandeltochten mee te dragen.

Januari 2007                    J.A. Meijerink

Dit testrapport mag met toestemming van de auteur en met bronvermelding voor reclamedoeleinden worden gebruikt, mits het in z'n geheel wordt gepubliceerd.