De meest krachtige LED-(zak)lampen Overzicht 

 

Fenix TK70,   LED Lenser X21,   JETBeam RRT-3   en   NiteCore TM11 Tiny Monster

De ontwikkeling van de LED-technologie voor lampen staat niet stil. Het is verbazingwekkend te zien hoeveel licht de huidige lampen kunnen produceren. De lampen benaderen in lichtkracht zo langzamerhand de veel duurdere HID lampen. Door de welwillende medewerking van de firma’s KATO Group B.V. te Apeldoorn en Waypoint te Notter, heb ik een viertal van de thans meest krachtige LED-lampen kunnen testen. De hier gegeven prijzen en garantietermijnen zijn volgens opgave van deze firma’s.
Twee lampen, de Fenix TK70 en de LED Lenser X21 kan men wegens de afmeting en het gewicht geen zaklamp noemen want het zijn eigenlijk schijnwerpers. De JETBeam en de NiteCore zijn een stuk kleiner en kunnen het meest comfortabel in een holster worden gedragen. Alle lampen zijn trouwens ook aan een draagriem te vervoeren.
De LED Lenser is voorzien van maar liefst zeven Cree LED’s, de andere hebben drie stuks Cree XM-L LED’s, die thans tot de meest krachtige behoren.

Voor een uitleg van de gebruikte terminologie verwijs ik naar mijn eerder gepubliceerde test over professionele zaklampen. Alle fotografische opnamen werden gemaakt met een Canon 40D camera die op een kleurtemperatuur van 5500 graden Kelvin was ingesteld. De opnamen zijn hier afgedrukt zoals ze uit de camera kwamen, dus zonder bewerking achteraf.
Voordat ik de lampen ieder afzonderlijk bespreek eerst even wat vergelijkende opnamen om de verschillende karakters van de lampen naast elkaar te demonstreren.

Het bundelprofiel

Gefotografeerd zijn de op een witte wand geprojecteerde lichtbundels op één meter voor de lamp. Op die afstand is ook de lichtsterkte (in Lux) gemeten die daarna in grafiek is gebracht.
Als ondergrens van de “hotspot” en de “spil” is de waarde aangehouden die 1/25 deel bedraagt van de maximale. Zo heeft de Fenix TK70 bijvoorbeeld een maximale lichtsterkte van 97000 Lux, zodat de hotspot zich bevindt tussen 97000 en 3880 Lux, en de spil tussen 3880 en 155 Lux. De op de foto’s zichtbare horizontale “streep” door de lichtbundel is een baak met centimeterverdeling om de lichtsterkte op verschillende afstanden uit het centrum te kunnen meten. Ter vergelijking zijn ook nog de beelden van de Fenix TK40 opgenomen, een lamp die bij de test drie jaar geleden als één van de sterkste naar voren kwam.

Een afstand van 330 meter is voor geen van de lampen een probleem. Met het blote oog krijgt men ongeveer hetzelfde beeld als met de camera bij een belichtingstijd van 8 seconden en een gevoeligheid van ISO 400. Met een verrekijker ziet men het beeld ongeveer zoals de inzet van het voertuig bij elke opname.
Ook op 500 meter zijn de Fenix en de LED Lenser nog bruikbaar, maar vereisen een wat langere belichtingstijd. Bij 750 meter laten de lampen het afweten en is men bijvoorbeeld op de krachtiger HID-lampen aangewezen.

De Kleurtemperatuur

De meeste lampen geven, vergeleken met daglicht, een wat koele blauwachtige kleur. Alleen de NiteCore is in het centrum wat warmer en de kleuren komen daarbij wat natuurlijker over.
Vooral het groen en het rood ziet men meer zoals bij daglicht. Ook de LED Lenser is wat neutraler van kleur dan de Fenix en de JETBeam.

Fenix TK70 XM-L

De krachtigste van het viertal lampen uit deze test en mogelijk de meest krachtige thans verkrijgbare LED-lamp. Wie nog meer licht wenst is aangewezen op de veel duurdere HID-lampen.
Deze lamp is degelijk afgewerkt en is van binnen en van buiten type 3 geanodiseerd (ook de schroefdraad van de afsluitdop). Normaal wordt de lamp gevoed met vier oplaadbare NiMH accu’s, maar door de extender van het lamphuis te verwijderen, werkt hij ook met drie cellen.
Er zijn twee drukknoppen, één voor het aan- en uitzetten en de ander voor het schakelen door de vier lichtstanden. Door het dubbelklikken van de rechter knop komt men in de knipperstanden (strobe en S.O.S). De laagste stand geeft zo weinig licht dat deze geschikt is om daarbij kaart te lezen zonder te worden verblind.
De lichtopbrengst is digitaal gereguleerd, wat wil zeggen dat de lichtintensiteit vrijwel constant blijft totdat de capaciteit van de accu’s beneden een bepaald minimum is gedaald.
Op dat punt schakelt de lamp over op een lagere stand.
De fabriek geeft een brandduur van 1 uur en 50 min. in de turbostand, maar vermeldt niet welke accu’s daarbij zijn gebruikt.
In werkelijkheid zal een brandduur van ca. 40 minuten realistischer zijn.
Specificaties zijn in de tabel terug te vinden en verder spreken de afbeeldingen voor zich. Wordt geleverd in een kartonnen doos met een polskoord en reserve O-ringen.

LED Lenser X21

De lampen van dit merk onderscheiden zich van andere door het gebruik van (plastic) lenzen om de lichtstralen te bundelen. Dat heeft een voordeel omdat de breedte van de bundel is te variëren door eenvoudig de focusafstand te wijzigen. In de tele-stand ontstaat een zeer nauwe lichtbundel die priemt door de nacht. De reikwijdte daarvan is haast even groot als die van de Fenix TK70. In de groothoekstand ontstaat een bundel met bijna constante lichtintensiteit, dus ideaal bij het fotograferen van vlakke onderwerpen als bijvoorbeeld gevels van gebouwen. Deze bundel wordt aan de rand begrensd door een donkere ring (donut) die ook bij tussenstanden tussen tele en groothoek zichtbaar blijft. Buiten deze ring is nog nauwelijks iets van een spil te herkennen.
Het wisselen van groothoek- naar tele-stand geschiedt door het uittrekken van de voorste ring rond de lampenkop. Omdat er water door dit schuifmechanisme in de lamp kan komen beschouwt men hem als “spatwaterdicht”.
De lamp heeft slechts één drukknop waarmee de beide lichtstanden zijn te bedienen. Er zijn geen knipperstanden en dat is voor natuuronderzoekers beslist geen gemis. Naar mijn smaak gaat de drukknop wat te gemakkelijk want je hoeft hem maar even aan te raken of de lamp brandt (vaak ongewild) in de hoogste stand.
Verder kenmerken de LED Lensers zich doordat de lichtopbrengst niet is gereguleerd. Bij mijn test was na een brandduur van ongeveer een half uur op volle sterkte nog ca. 60% van de lichtopbrengst over. De batterijen hadden toen nog een capaciteit van ongeveer 70%. De lamp werkt alleen met alkaline D-cellen, en wie steeds met de hoogste lichtopbrengst wil werken moet dus vaker de batterijen vervangen. De afwerking ziet er goed uit maar lampen uit deze prijsklasse zouden toch type 3 geanodiseerd moeten zijn.
Wel wordt hij geleverd in een kunststof koffer met batterijen, een schouderriem, bevestigingsringen en een handleiding.

JETBeam RRT-3  Raptor XM-L

Een zeer krachtige lamp met geringe afmetingen. Ziet er bijzonder degelijk uit en is van binnen en buiten type 3 geanodiceerd (ook de schroefdraad). Op de achterste afsluitdop bevinden zich de aan/uit schakelaar met seinfunctie en de aansluiting voor een luchtdruk afstandsbediening.
Het wisselen van de zeven lichtstanden en de stroboscoop geschiedt met een ring rond het lamphuis. Naar mijn smaak werkt dit veel gebruiksvriendelijker dan met een multifunctionele drukknop. De lamp schijnt nog over een “Moon Mode” en een “Standby Mode” te beschikken die ik niet heb getest en waarvan de zin me ontgaat. Deze modi activeert men door de ring snel in een bepaalde richting te draaien. In de batterijhouder gaan zes stuks CR123A batterijen of drie 18650 Li-ion accu’s. Deze houder heeft twee gelijke eindaansluitingen maar kan niet verkeerd worden geplaatst. Als de temperatuur bij langdurig gebruik te hoog wordt gaat de lamp knipperen en moet men een lagere stand kiezen.
De lichtopbrengst is digitaal gereguleerd. Volgens opgave van de fabrikant zou de brandduur in de hoogste stand (7), één uur bedragen. De lichtintensiteit in de laagste stand is zo gering dat ze geschikt is om er bij kaart te lezen. De brandduur op deze stand (1) zou 250 uur bedragen. Ik heb de lichtoutput niet voor alle zeven standen gemeten en alleen die voor de standen 2 en 7 in grafiek gebracht.
De lamp heeft een mooie brede spil die geleidelijk over gaat in de hotspot. In het veld, met voor- en achtergrond, geeft dat een aardige gelijkmatige verlichting.
Wordt geleverd in een kartonnen doos met magneetsluiting, drie accu’s, twee reserve O-ringen, een reserve schakelaardop en een gebruiksaanwijzing.

NiteCore TM11 Tiny Monster XM-L

Deze lamp is slechts 13,4 cm lang maar geeft geweldig veel licht. Er zijn vier lichtstanden en een stroboscoop, die samen met de aan/uit door een multifunctionele knop worden bediend.
Rond deze knop zit een rode ring die om de drie seconden knippert ten teken dat de lamp “standby” staat. Door de knop langere tijd ingedrukt te houden wordt de lamp geblokkeerd.
In dat geval knippert de ring een aantal keren waardoor het voltage is af te lezen. De ring knippert bijvoorbeeld driemaal snel achtereen en na een korte pauze nog eens zesmaal.
Het voltage bedraagt dan 3,6 Volt met een nauwkeurigheid van +/- 0,1 V. Als de ring om de twee seconden knippert zijn de batterijen nog voor 50% geladen en bij constant knipperen moeten ze worden vervangen.
Het bedienen van de knop vereist enige oefening maar na enige tijd gelukte het me toch, zelfs met handschoenen aan. Toch gaat mijn voorkeur uit naar een gebruiksvriendelijker en sneller werkend systeem als bijvoorbeeld bij de JETBeam.
De voeding bestaat uit vier stuks 18650 Li-ion accu’s of 8 stuks CR123A batterijen. Deze staan alle parallel geschakeld met de plus naar boven in de houder. Daarom werkt de lamp in noodgevallen ook met bijvoorbeeld 1,2 of 3 accu’s (2,4 of 6 batterijen). De handleiding waarschuwt voor het gebruik van een geringer aantal batterijen omdat over-ontlading kan leiden tot lekkage of zelfs tot het exploderen van batterijen. De lichtopbrengst is digitaal gereguleerd.
Als de turbostand te lang blijft ingeschakeld kan de temperatuur te hoog oplopen. Bij 60 graden schakelt de lamp automatisch over naar een lagere stand.
Met een openingshoek van de spil van bijna 100 graden heeft deze NiteCore de breedste lichtbundel van de vier geteste lampen. Zelfs bij het groothoek objectief van 17 mm. op de fotocamera wordt het beeld nog geheel uitgelicht. Ook is het licht wat warmer van kleur dan bij de andere lampen zodat, vooral in het centrum, de kleuren wat natuurlijker over komen.
Met 2000 lumen behoort de TM11 tot de krachtigste lampen, maar omdat het licht wat meer wordt gespreid is de reikwijdte iets geringer dan bij de andere. In de laagste stand (1) is de lichtsterkte wat groter dan bij de andere lampen maar de brede spil is voor kaartlezen goed te gebruiken.
Wordt geleverd in kartonnen doos met foedraal, polskoord, reserve O-ring en handleiding.

Merk / Type	Fenix TK70	LED Lenser X21	JETBeam RRT-3	NiteCore TM11
Land van herkomst	China	Duitsland	China	China
Lengte (mm.)	405	395	195	134
Dikte kop/tubes (mm.)	106 / 41	96 / 40	67 / 49	60 / 50
Gewicht incl. accu’s (gram)	1374	1384	654	532
Constructie (materiaal)	Aluminium	Aluminium	Aluminium	Aluminium
Oppervlaktebehandeling	Type 3 geanodiseerd	Type 2 geanod.	Type 3 geanod.	Type 3 geanod.
Waterdichtheid	IPX-8	Spatwaterdicht	IPX-8	IPX-8
Reflector	Licht gestructureerd	Geen reflector, doch 7 kunststof lenzen	Glad, en deels gestructureerd	Licht gestructureerd
LED / Lamp	3 x Cree XM-L	7 x Cree	3 x Cree XM-L	3 x Cree XM-L
Voeding	3 of 4 D-cellen NiMH of Alkaline	4 D-cellen Alkaline	3 x 18650 of 6 x CR123A Li-ion	8 x CR123A of 4 x 18650 Li-ion
Brandduur (uren)	Zie tekst	Zie tekst	1 tot 250 uur	1 tot 18 uur
Aantal normale standen	4	2	7	4
Aantal knipperstanden	2	0	1	1
Diameter hotspot op 1 m. (m.)	0.34	Tele - Groothoek 0.19 – 1.02	0.48	0.46
Diameter spil op 1 m. (m.)	1.08	Tele - Groothoek 0.58 – n.v.t.	1.92	2.36
Openingshoek hotspot (graden)	19.3	Tele - Groothoek 10.8 – 54.0	27.0	25.4
Openingshoek spil (graden)	56.7	Tele - Groothoek 32.3 – n.v.t.	87.7	99.4
Lichtopbrengst (Lumen)	2200 ANSI-Lumen	950	1950 ANSI-Lumen	2000 ANSI-Lumen
Verlichtingssterkte hotspot op 1 m. (Lux)	Stand 4: 97000 Stand 3: 38000 Stand 2: 11850 Stand 1: 730	Tele – Groothoek Stand 2: 64000 – 1880 Stand 1: 11600 – 347	Stand 7: 33600 Stand 2: 3690	Stand 4: 22800 Stand 1: 2740
Verlichtingssterkte spil op 1 m. (Lux)	Stand 4: 720 Stand 1:  6	Stand 2: 400 - n.v.t. Stand 1:  80 – n.v.t.	Stand 7: 140 Stand 2: 16	Stand 4: 280 Stand 1: 33
Garantieperiode (jaren)	5	5	5	5
Prijs (€)	199,90	299,=	325,=	269,=

Verdere specificaties en lichtsterkte profielen zijn in de tabel en de grafieken te vinden.

Samenvatting

Wie de meest krachtige lamp zoekt met het grootste bereik zou de Fenix TK70 kunnen overwegen. De lamp heeft vier verschillende lichtstanden waarvan de laagste voor kaartlezen geschikt is. Heel geschikt voor het doen van (water)wild tellingen of voor vleermuisonderzoek.

De LED-Lenser X21 is ook krachtig, maar heeft een smallere bundel in de tele-stand. In de groothoek-stand schijnt deze lamp minder ver maar geeft dan wel een zeer gelijkmatig verdeelde lichtbundel. De LED-Lenser is wel € 100.= duurder dan de Fenix.

Wie een krachtige lamp zoekt met geringere afmetingen zou aan de JETBeam RRT-3 kunnen denken. Deze lamp schijnt ook erg ver en heeft een iets bredere lichtbundel dan de Fenix.
Verder is de lamp het gemakkelijkst te bedienen. Hij heeft maar liefst zeven verschillende lichtstanden. Het is een universele lamp, te gebruiken voor diverse taken van de natuuronderzoeker.

De NiteCore TM11 is de kleinste van het viertal en is gemakkelijk in een holster mee te dragen. De lichtopbrengst is enorm, maar omdat het licht meer gespreid is dan bij de andere lampen is de reikwijdte iets minder ver.
De kleurweergave is het meest neutraal en wegens de grote bundelhoek heel geschikt om in het veld bij te fotograferen. Ook een mooie universeel bruikbare lamp.

Rest mij nog de firma’s KATO Group B.V. en Waypoint te danken voor het welwillend ter beschikking stellen  van de lampen.

Rijssen, augustus 2012                 Jan Meijerink

Enkele links

Tussen alle reclame is er op het internet veel wetenswaardigs over zaklampen en batterijen te vinden. Hier enkele websites met interessante onderwerpen.

http://homepages.inf.ed.ac.uk/rbf/CVonline/LOCAL_COPIES/LIGHTMEASUREMENT/handbook.pdf
“The light measurement handbook”.  Voor wie wat meer over licht, en het meten daarvan wil weten.

http://batteryuniversity.com/index.htm
Een interessante site met veel informatie over voedingsbronnen.

http://www.buchmann.ca/default.asp
Nog een site met wetenswaardigheden over batterijen en accu’s.

http://www.knivesandtools.com/nl/ct/zaklampen_home.htm
De site van “KnivesandTools” te Apeldoorn, importeur/leverancier  van o.a. verrekijkers en diverse professionele zaklampen waaronder Fenix,  JETBeam en NiteCore.

http://www.gps.nl/led_lenser.html
De site van “Waypoint” te Notter, leverancier van navigatie apparatuur en van de LED-Lenser lampen.

http://www.jet-beam.com/links/default.aspx
http://nitecore.com/
http://fenix.com/newping.asp
http://www.zweibrueder.com/ENG/startseite_1024.php
De websites van enkele fabrikanten.

Dit testrapport mag met toestemming van de auteur en met bronvermelding voor reclamedoeleinden worden gebruikt, mits het in z'n geheel wordt gepubliceerd.